Finansal analizde kullanılan ilginç ve önemli yöntemlerden biri, 1920'lerde sistematik olarak bu sayılara bakmaya ve yorumlamaya başlayan ABD kimya şirketinin adını taşıyan “DuPont” Analizidir.
Bu analiz türünü bir önceki yazımda giriş seviyesinde açıklamıştım.
Ardından BIST özelinde bir uygulama çalışması da yayınladım.
"Borsa İstanbul Gıda Endeksi'nde Yer Alan Firmaların DuPont Analizi ile İncelenmesi (2005-2013)"
DuPont analizi, bileşenleri itibarı ile aynı zamanda özkaynak getirisini (ROE) ayrıştırmanın bir yoludur.
ROE, şirkete yatırılan toplam öz sermaye tutarına kıyasla bir şirketin önceki dönemde ne kadar kazandığına bakar. DuPont Analizi, hesaplanan ROE’nin altındaki sebeplere odaklanır ve bazı faktörleri tanımlar.
"Oran analizi" ve finansal analiz görece daha basit bir hesaplama metoduna sahipken, DuPont bu yönüyle birkaç aşamalı bir analiz gerektiriyor. Buna karşın analiz için ihtiyaç duyulan veriler, halka açık şirketlerin periyodik olarak yayınlanan finansal tablolarından alınabildiği için verilerine kolay ulaşılabilir bir analiz durumunda.
Bu makalelerimin ardından uzun bir dönem geçti ve geçtiğimiz hafta sonu DuPont Analizi ile Apple’ın 2012 inceleyen bir yazıya denk geldim. Ben de şirketin 2020 verileri ile çalışarak güncel bir analiz oluşturmaya karar verdim.
Apple Inc. 2020 Yılı Finansal Sonuçları ile Dupont Analizi Uygulaması
Yazımda, şirketin 28 Eylül 2020 tarihli 10-K raporundaki finansal tabloları kullandım. Diğer bir deyişle, Apple’ın 2020 finansallarının DuPont yöntemi ile analizini paylaşacağım.
Özsermaye getirisinin hesaplanması
Bir DuPont analizi, şirketin öz sermaye getirisi (ROE) ile başlar. Bunun formülü, aşağıdaki gibidir;
ROE = Net Kâr / Özsermaye şeklindedir.
Apple'ın 2020 finansal tablolarına göre bu oran;
= $57.411 / $77.913
= %74 olmuştur.
Bilanço kalemleri ile Kâr/Zarar Tablosu kalemlerini karşılaştıran oranlar hesaplanırken bilanço kalemi için dönem başı ve dönem sonu tutarlarının ortalamasını almak önemlidir. Yukarıdaki hesaplamada da bu şekilde ilerledim.
Bu yaklaşımın nedeni, faaliyet sonuçları belirli bir periyodu kapsarken, bilançonun anlık görüntü sunmasıdır.
Hesaplama sonucuna göre şirketin 2020 faaliyet yılı özsermaye getirisi %74 oldu. Peki bu ne anlama geliyor?
Bu sonuç, şirketin yıllık sahip olduğu her 100 liralık özkaynağın getirisinin 74 lira olduğunu gösteriyor. Apple da, sahip olduğu ortalama 78 milyar dolarlık özkaynak ile geçen yıl 57 milyar dolar kazanmış. Tek başına detay bir bilgi vermeyen bu sonuç, aşağıdaki alternatif sorulara verilecek cevap ile güçlendirilmelidir:
- Apple, sahip olduğu 78 milyar doları farklı bir yatırım alanına yönlendirseydi, örneğin hazine bonosu yatırımda kullansaydı, bu oranda bir getiri elde edebilir miydi?
- %74'lük getiri oranın asıl sebebi;
- Yüksek yönetim performansı mı ya da,
- Şirketin operasyonlarını yüksek finansal kaldıraç ile sürdürmesi midir?
İkinci sorunun yanıtını daha iyi verebilmek için ROE’yi bileşenlerine ayrıştırmamız gerekiyor.
Özkaynak getirisinin ayrıştırılması
ROE = Net Kâr / Özsermaye
= (Net Kâr / Satışlar) x (Satışlar / Varlıklar) x (Varlıklar / Özkaynaklar)
Yukarıdaki her bir bileşenden ayrı bir bilgiyi çıkarıp yorumlayabiliriz;
ROE bileşenlerinin ayrı ayrı yorumlanması
Kâr Marjı = Net Kâr / Satışlar
= $57.411 / $274.515
= %21
Kar marjı, adından da anlaşılacağı gibi, işi ne kadar karlı bir şekilde yürüttüğünüze dair bilgi verir. Şirket, giderleri ile başabaş bir gelire mi sahip yoksa iyi bir kârlılık durumuna sahip mi sorusuna yanıt verir. Görünüşe göre Apple Inc., kârlı bir iş yapıyor.
Varlık Devir Hızı = Satışlar / Varlıklar
= $274.515 / $323.888
= %85
Varlık Devir Hızı, bir şirketin bu gelirleri elde etmek için sahip olması ve sürdürmesi gereken varlıklara göre sahip olduğu satış miktarını ölçer. Ciro miktarı bize işletmenin nasıl çalıştığı hakkında biraz bilgi verebilir. Ciro yüksekse (bir grossmarkette olabileceği gibi) veya düşükse (araba galerisi gibi düşük cirolu bir işte olabileceği için) farklı sonuçlara varabiliriz.
Finansal Kaldıraç = Varlıklar / Özkaynaklar
= $323.888 / $77.913
= %416
Finansal Kaldıraç, şirketin gelir üretimini finanse etmek için ne kadar borç kullandığının bir göstergesidir.
Bu üç bileşene ait oranı biraraya getirdiğimizde DuPont Analizi’ni elde etmiş oluruz;
= %21 x %85 x %416
= %74
Genişletilmiş DuPont Analizi
Özkaynak getirisinin neden %% 74 olduğu hakkında biraz daha fazla bilgi sahibi olmak isteyebiliriz. Aslında, yukarıdaki analizin ilk bileşeni olan “Kar Marjı Oranı”na, ROE ile yaptığımız şeyi yapabiliriz. Yani, bu kez Kâr Marjı Oranı’nı kendi bileşen parçalarına ayırabiliriz ve bize daha ayrıntılı bir analiz görünümü sağlayabilir. İşte buna Genişletilmiş DuPont Analizi denir.
Yukarıda da gördüğümüz gibi;
Kâr Marjı = Net Kâr / Satışlar
= $57.411 / $274.515
= %21
Bu formül, aşağıdaki gibi bir matematiksel denklikle genişletilebilir;
Kâr Marjı = (Net Kâr / Satışlar)
= (Net Kâr / Vergi Öncesi Kâr) x (Vergi Öncesi Kâr / Faiz ve Vergi Öncesi Kâr (EBIT) ) x (Faiz ve Vergi Öncesi Kâr (EBIT) / Satışlar)
Bu formülle, kâr marjının %21 olmasını sağlayan faktörü ayrıntılı olarak görebiliriz.
Vergi Yükü = (Net Kâr / Vergi Öncesi Kâr)
= $57.411 / $67.091
= %86
Vergi Yükü, şirketin ne kadar kurumlar vergisi ödediğinin veya kârın ne kadarının şirkette kaldığının bir göstergesidir. Bu hesaplama, 2020 yılında Apple'ın harcamalardan sonra kazandığı her doların neredeyse% 86'sını elinde tuttuğunu gösteriyor.
Faiz Yükü = Vergi Öncesi Kâr / Faiz ve Vergi Öncesi Kâr (EBIT)
= $67.091 / $67.091
= %100
Faiz gideri, genel olarak ROE’yi düşüren bir etkiye sahiptir.
Apple’ın 2020 yılı faiz gelir ve gideri tutarları birbirini neredeyse net-off ettikleri için hesaplamada EBIT ve "EBITDA" tutarlarının aynı olduğunu kabul ettim.
Satış Marjı = EBIT / Satışlar
= $67.091 / $274.515
= %24
Satış Marjı, işletme giderleri düşüldükten sonra ancak faiz ve vergiler düşülmeden önce her bir dolar gelirin ne kadar kârlı olduğuna bakmanın bir başka yoludur.
Yukarıdaki üç bileşeni bir araya getirirsek şunu elde ederiz;
Kâr Marjı = Vergi Yükü x Faiz Yükü x Satış Marjı
= %86 x %100 x %24
Son olarak, Genişletilmiş DuPont Analizinin eksiksiz hali aşağıdaki gibi olacaktır:
ROE = (Net Kâr / Vergi Öncesi Kâr) x (Vergi Öncesi Kâr / Faiz ve Vergi Öncesi Kâr) x (Faiz ve Vergi Öncesi Kâr / Satışlar) x (Satışlar / Varlıklar) x (Varlıklar / Özkaynaklar)
= ($57.411 / $67.091) x ($67.091 / $67.091) x ($67.091 / $274.515) x ($274.515 / $323.888) x ($323.888 / $77.913)
= %86 x %100 x %24 x %85 x %416
= %74
Genişletilmiş DuPont Analizi'nin, geçmiş yıllara genişletilerek bir trend halinde çalışılması ve yorumlanması şirketin kârlılık bileşenlerinden güçlü ve zayıf olanları takip edebilmeye yarar. Aynı analiz, sektördeki diğer firmalara da uygulandığında rakipler arasında güçlü ve zayıf yönlerin ortaya çıkmasına yardımcı olacaktır.
Bu yazıyı sosyal medyada paylaşmak için ekranın solundaki sosyal medya araçlarını kullanabilirsiniz.
