Kitap İncelemesi: Korsanlar ~ Modern Ekonominin Öteki Yüzü

Konu olduğu fimlere gişe rekorları kırdıran ve ödüller kazandıran ve sadece sinemanın değil aynı zamanda edebiyatın da son dönem olumlu figürlerinden olan ve korsanlık, tarihsel olarak incelendiğinde nereden bakılırsa bakılsın adi suçlardandır.

Buna karşın yine tarihsel incelemede bu adi suçların tüm duyguları bir arada barındırması açısından da bir o kadar ilginç geliyor bana. Trajedi, dram, eğlence, komedi, başarı öyküsü, başarısızlık öyküsü, toplumsal bilinç gibi birçok kavram “korsanlık” özelinde kendine özgü anlamlara bürünüyor.

Kitap İncelemesi: Korsanlar ~ Modern Ekonominin Öteki Yüzü

Geçmişi Antik Çağ’a kadar dayanan korsanlığın yükselişinin  "Modern Dünya Ekonomisi" 'nin doğuşuyla başladığı varsayılıyor. Yazarın, kitabına yalnızca “Korsanlar” ismi yerine “Korsanlık ~ Modern Ekonominin Öteki Yüzü” ismini vermesi de bu paralelliği vurgulamak amacı taşıyor ki harika bir isim seçimi bana göre de. Hatta yukarıdaki iki kitabı tek cilt ve iki bölüm halinde okumak daha da keyifli olabilir!

Diğer yandan, modern ekonominin doğuşu ve bu dönem ile ilgili sayısız güvenilir kaynak olmasına karşın, hayat tarzları gereği anlık yaşayan korsanlar için güvenilir yazılı kaynak sayısı ne yazık ki oldukça kısıtlı.

Her birinin temel gayesi makus talihini çevirmek olan ve yarıdan fazlası okuma yazma dahi bilmeyen, kalan kısmının da büyük çoğunluğu yalnızca ganimet paylaşımı sözleşmesine ismini ve soyismini yazarak imzasını atabilecek kadar yazabilen korsanların arasına gizlenen birkaç kişinin anıları ve yıllar boyunca bu anılara dayanan yazılara yapılan kurgusal eklemelerle bugünkü korsanlık arşivi oluşmuş durumdadır.

Robert Bohn’a göre İspanya ve Portekiz’in Amerika ve Doğu Asya’nın kaynaklarını kendi aralarında paylaşmasıyla başlayan modern ekonomik dünyanın doğuşu, bu bölgelerdeki yağma sürecine seyirci kalamayan diğer Avrupa Devletleri’nin devlet gözetimi ile uluslararası sulardaki haydutlara yetki vermesi ve artan yağmalarla korsanlığa da altın çağlarını yaşatmıştır. Bu oldu zamanla politik, siyasi ve ekonomik bir faktör halini almış ve barış anlaşmalarında bir güç olarak kullanılmıştır. Kitapta Goethe’nin bu konuya vurgu yapan sözüne hem katılıyor hem de arttırıyorum; “Erken modern ekonomi döneminde ticaret, savaş, politika ve korsanlık ayrılmaz bir bütündür.”

Devletler, kendi himayesineki korsanlara kimi zaman açıktan kimi zaman gizlice destek verirken, bazen de bu korsanları bir anda yasadışı ilan etmiş ve birçoğunu idam etmekte sakınca görmemiştir.

Devlet ile yaşadıkları bu gelgitli süreçler nedeniyle bazı bölgelerde kendi yönetimlerini ilan eden korsanlar, kendi aralarındaki sosyal kuralları ile ilkel demokratik yönetim örneği dahi göstermişlerdir. Ancak her biri zamanla ya kaçınılmaz sondan kurtulamamış ya da af kanunları ile devletin tarafına geçme kararını vermişlerdir. Kaçınılmaz son iki alternatife sahipti; idam ya da hastalıktan ölmek… İskorbüt ise hastalıktan ölüm konusundaki en geçerli sebebti. Kaderin cilvesidir ki, 1713 Utrecht Anlaşmasıyla düşüşe geçen korsanlık faaliyetleri, iskorbüt hastalığının tespit edildiği 1747 yılından önce neredeyse tamamen durma noktasına gelmişti bile. Bu tespit ve tedavi bir 50 sene önce bulunmuş olsaydı tarihin akışı nasıl değişirdi kestirmek güç açıkçası…

Bohn, kitabında tüm bu tarihsel süreci yaklaşık 120 sayfada olabildiğince akıcı şekilde anlatarak keyifli hale getirmiş. Gerek tarihsel evreler, gerekse de ülkeler ve korsanlar bazında yaptığı bölümlendirmelerle birbirinden bağımsız sayılabilecek ve bu şekilde de okunabilecek bir yayın hazırlamış. Özellikle ülkelerin bu karanlık tarihteki rolleri ve bu dönemin ünlü korsanları hakkında fikir vermesi açısından kitabın bu düzeni oldukça fayda sağlıyor.

Konunun ileri okumaları için de bir kaynakça da paylaşılmış. Bu da benim gibi ekonomi tarihi ile ilgilenen birçok okuyucu için büyük bir avantaj olacaktır zira yukarıda da belirttiğim gibi ekonomi tarihi okuyorsanız korsanlık tarihini, korsanlığın tarihini okuyorsanız modern ekonomi tarihini istemiyorum diyebilme şansınız yok. Kitabevini, bu birbirini tamamlayan seçimi için ayrıca kutlarım.

Kitabın çevirisini de genel olarak başarılı bulduğumu söyleyebilirim ancak "William Kidd" ’in hikayesinin anlatıldığı bölümün Bellomont ile ilgili kısmında bir anlam karmaşası olduğunu düşünüyorum. Aynı şekilde Kidd’in yaptığı anlaşmadaki ganimet paylaşımındaki matematik de hatalı görünüyor. Farkettiğim bu iki durumun sebebinin çeviri hatasından mı yoksa kotnrol eksikliğinden mi kaynaklandığından emin değilim.  

Diğer yandan kitabın sonunda yer alan dizini de yetersiz bulduğumu söylemeliyim. Kitaptaki birçok önemli kavrama dizinde yer verilmemiş. Bu kavramları, kitabı okurken sayfa düzeni elverdiğince ben ilave ettim. Köle ticaretinde tekel durumunda olan “İngiliz Afrika Kraliyet Şirketi”nin dizinde yer almaması bunun için iyi bir örnek olacaktır.

Son bir eksiklik olarak da kitaptaki görsel sunumun yetersizliğine değinebilirim. Konu itibarı ile resim ve infografik detaylara oldukça müsait olmasına karşın kitap bu yönüyle eksik kalmış görünüyor.

Bunlara rağmen Robert Bohn’un “Korsanlar ~ Modern Ekonominin Öteki Yüzü” kitabı benim için oldukça keyfili bir okuma oldu. Korsanlık tarihi ve ekonomi tarihi ile başlangıç düzeyinde ilgilenenler için rahatlıkla tavsiye edebilirim. Bu kitap ile tarihin bu özel dönemine ve bu özel insanların hayatlarına iyi bir giriş yapabilir ve hatta bir kaynak olarak kütüphanenizde bulundurabilirsiniz.

Bu yazıyı sosyal medyada paylaşmak için ekranın solundaki sosyal medya araçlarını kullanabilirsiniz.