İş hayatında başarının en önemli göstergelerinden biri, çalıştığınız işletmenin hisseleri ile ödüllendirilmenizdir sanırım. Üst düzey yöneticilerin başarılarına karşı bonus olarak kazandığı şirket hissesinin hem maddi hem manevi tatmini oldukça yüksek olmalı diye tahmin ediyorum. Tabi benimki şu an için sadece bir tahmin, zira henüz bu ölçüde bir başarım yok :)
Bazı yöneticiler ise işlerinde olağanüstü başarılı olmalarına rağmen verilen şirket hisselerini, yani şirkete ortak olma seçeneklerini hiç düşünmeden geri çevirebiliyorlar. Bu davranış şeklinin, profesyonel yaşamın hangi aşaması olduğunu bilmiyorum ama bunu yapan kişiyi tanıyorum: Zeljko Obradovic :)
TFRS 2 Hisse Bazlı Ödemeler
Konumuza dönersek, hisse senedi ile yapılan ödemeler, günümüzde kullanımı artan ödeme yöntemlerinden biridir. Burada hisse senedi bazen bir kriter, bazen de ödeme aracının ta kendisi olmaktadır. Bu işlemlerin muhasebeleştirilmesi içinse TFRS 2 Hisse Bazlı Ödemeler yayınlanmıştır.
Özellikle çalışanlara yapılacak hisse bazlı ödemeler için referans bu standart iken, diğer tüm çalışan faydaları için TMS 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar referans alınmalıdır.
TFRS 2 Hisse Bazlı Ödemeler’in amacı
Standardın amacı, hisse bazlı ödeme işlemlerigerçekleştiren bir işletme tarafından yapılması gereken finansal raporlamaya ilişkin hususların düzenlenmesidir. (TFRS 2.1)
TFRS 2’deki önemli kavramlar
Hisse bazlı ödeme işlemi, Standardın Ek.A kısmında açıklandığı şekliyle “hisse bazlı işlem” aşağıdaki işlemlerde oluşmuş kabul edilmektedir (TFRS 2. Ek.A):
İşletmenin,
- Hisse bazlı ödeme anlaşması çerçevesinde tedarikçiden (çalışan da dahil olmak üzere) mal veya hizmet aldığı durumlarda veya
- Diğer bir grup işletmesi söz konusu mal veya hizmetleri aldığında, hisse bazlı ödeme anlaşması çerçevesinde, tedarikçi ile yapılan işlemi yerine getirme yükümlülüğüne katlandığı durumlarda
Hisse bazlı ödeme anlaşması, İşletme (veya diğer bir grup işletmesi ya da herhangi bir işletme grubunun hissedarı) ile karşı taraf (çalışan da dahil olmak üzere) arasında yapılan ve (varsa) belirli hakediş koşullarının sağlanması durumunda karşı tarafın;
- İşletmenin veya diğer bir grup işletmesinin özkaynağa dayalı finansal araçlarının (hisse senetleri veya hisse senetleri opsiyonlarıdahil olmak üzere) fiyatları esas alınarak belirlenen tutarlar karşılığında, işletmenin nakdini ya da diğer varlıklarını veya
- İşletmenin veya diğer bir grup işletmesinin özkaynağa dayalı finansal araçlarını (hisse senetleri veya hisse senetleri opsiyonları dahil olmak üzere) elde etme hakkı kazandığı sözleşmedir.
Hakediş koşulu
Bazı hisse bazlı ödemeler, hakediş koşullarının sağlanmasının ardından gerçekleştirilmektedir. TFRS 2’de, iki tür hakediş koşulu tanımlanmıştır:
Hizmet koşulu, işletmeye hizmetlerin sunulması sırasında karşı tarafın belirli bir hizmet dönemini tamamlamasını gerektiren bir hakediş koşuludur.
Nedenine bakılmaksızın, hakediş dönemisırasında karşı tarafın hizmet sunmayı sonlandırması durumunda koşul sağlanmamış olur. Hizmet koşulu bir performans hedefinin karşılanmasını gerektirmez.
Performans koşulu, aşağıdakileri gerektiren bir hakediş koşuludur:
- Karşı tarafın belirli bir hizmet dönemini (başka bir ifadeyle hizmet koşulunu) tamamlaması (hizmet şartı açık veya zımni olabilir) ve
- Karşı tarafın (a) maddesinde belirtilen hizmeti sunması sırasında belirli performans hedef(ler)inin karşılanması
Hisse bazlı ödemelerin muhasebeleştirilmesi
Hisse bazlı ödemenin muhasebeleştirilmesindeki temel prensip, hisse bazlı ödeme yapılan mal ve/veya hizmet alımlarının gerçekleşmiş olmasıdır.
Hisse bazlı ödeme işlemleri aracılığıyla elde edilen veya devralınan mal veya hizmetlerin, varlık olarak muhasebeleştirilmelerinin uygun görülmemesi durumunda, anılan kalemler gider olarak muhasebeleştirilir (TFRS 2.8). Bu işlem, muhasebeleştirmenin borç tarafıdır.
Muhasebeleştirmenin alacak tarafı ise hisse bazlı ödeme işleminin hangi şekilde yapıldığına göre değişir. Şöyle ki;
• Mal ve/veya hizmet alımı, özkaynaktan karşılan hisse bazlı ödeme işlemi ile gerçekleşmişse, ilgili artış özkaynaklarda muhasebeleştirilir.
Özkaynaktan karşılanan hisse bazlı ödeme işlemlerinde gerçeğe uygun değerin güvenilir bir şekilde tahmin edilmesi mümkün olmadıkça, işletme, elde edilen mal veya hizmetler ile bunlara karşılık özkaynakta meydana gelen artışı, doğrudan ilgili mal veya hizmetlerin gerçeğe uygun değerlerinden ölçer. İşletmenin elde edilen mal veya hizmetin gerçeğe uygun değerini güvenilir bir şekilde tahmin edememesi durumunda, ilgili mal veya hizmetler ile bunlara karşılık özkaynakta meydana gelen artış, özkaynağa dayalı finansal araçların gerçeğe uygun değerleri referans1alınmak suretiyle dolaylı olarak ölçülebilir (TFRS 2.10).
• Mal ve/veya hizmet alımı, nakit olarak ödenen hisse bazlı ödeme işlemi ile gerçekleşmişse, ilgili artış borç olarak muhasebeleştirilir.
Örneğin işletme, hisse senetlerinin belirli bir dönem içerisinde belirli bir fiyata ulaşması karşılığında çalışanlarına, ücret paketlerinin bir parçası olarak, gelecekte (özkaynak aracından ziyade) bir nakit ödeme elde etme hakkına sahip olacakları, hisse senedi değer artış hakkı vermiş olabilir. Alternatif olarak işletme, hisselere ilişkin olarak, zorunlu (örneğin, istihdamın sonaermesi üzerine) veya çalışanın tercihine bağlı olarak ödenebilen bir hak (hisse senedi opsiyonunun kullanılması üzerine ihraç edilecek hisse senetleri dâhil olmak üzere) vermek suretiyle çalışanlarına, gelecekte nakit ödeme elde etme hakkı vermiş olabilir. Bu anlaşmalar, nakit olarak ödenen hisse bazlı ödeme işlemlerine ilişkin örneklerdir (TFRS 2.31)
