TMS-TFRS seti içerisinde işletmelerin finansal araçlarını düzenleyen standartlar "TMS 39 Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme" ile "TFRS 9 Finansal Araçlar"’dır.
Her iki standart da finansal araçların sınıflandırılması, muhasebeleştirilmesi ve değerlemesine yönelik ilke ve kuralları göstermektedir. Bu ilke ve kurallar ilk olarak TMS 39 Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme’de düzenlenmiştir ancak standardın karmaşık bir yapıya sahip olması ve uygulamada yaşanan zorluklar nedeniyle daha sade ve anlaşılır bir standard için çalışma başlatılmış ve bu kapsamda TFRS 9 Finansal Araçlar yayınlanmıştır.
1 Ocak 2023 tarihinden önce faaliyetleri ağırlıklı olarak sigortaya bağlı olan şirketler için ise TFRS 9'u uygulamaya ilişkin isteğe bağlı geçici bir muafiyet verilerek bu şirketlerin TMS 39'da finansal araçlar için mevcut gereksinimleri uygulamaya devam etmelerine izin verilecektir.
Standardın değerlendirilmesi
Finansal araçların bir süreç olarak muhasebeleştirilmesi
Önceki standart olan TMS 39 ile karşılaştırıldığında, yeni TFRS 9 Standardı’na göre, finansal araçların muhasebe uygulamasının, işletmenin finansal araçlardaki pozisyonlarını fiilen nasıl yönettiğiyle güçlü bir şekilde uyumlu olduğu fark edilebilir. Bu yönüyle de standardın daha “kullanıcı dostu” olduğu söylenebilir.
Bununla birlikte yeni standart ile birlikte şirketler ve denetçiler için finansal varlıklarla ilgili daha net çizgilerin ve daha az serbestliğin olduğu bir sisteme geçilmiştir.
İki önemli yenilik bunun en önemli göstergesi durumda;
Finansal varlıklarda değer düşüklüğü
Yeni standarda göre değer düşüklüğüne ilişkin üç aşamalı genel yaklaşımı uygulamak için, işletmenin yalnızca risklerin ve portföylerin kredi riski parametrelerini modellemesi değil, aynı zamanda modellemeye "ileriye dönük bilgiler" olarak adlandırılan, gelecekteki değişikliklere ilişkin mevcut en iyi tahminleri de dahil etmesi gerekmektedir.
Hem risk parametreleri hem de geleceğe ilişkin beklentiler sürekli değiştiğinden, değer düşüklüğü modeli test, doğrulama ve parametreli yeniden belirleme süreçlerinden sistematik olarak geçmelidir.
Sonuç olarak, değer düşüklüğü modeli, bir raporlama döneminden diğerine devam eden dinamik süreç anlamına gelecektir. Bu da değer düşüklüğü hesaplanmasını devam eden bir süreç haline getirecektir.
Finansal yükümlülüklerin sınıflandırılması
TFRS 9 kapsamında şirketler, borçlanma araçlarını bir iş modeline ve belirli bir kategoriye göre sınıflandırarak, bu varlıkların bir şirkete ekonomik olarak hizmet etme amacını göstermektedir.
Finansal varlıklarda olan dinamik sürecin finansal yükümlülükler açısından olması beklenmektedir zira iş modellerinin sık sık değişmesi beklenmese de, bir kez ve sonsuza kadar belirlenmedikleri bilinmektedir.
Kuruluşlar tarafından, değişen iş modelinde tutulan finansal varlıkların yeniden sınıflandırılmasını gerektirebilecek dalgalanan iş gerçekliğine göre ayarlanmalıdır.
Bu iki örnek özetle; şirketlerin finansal araçlar ile ilgili karar süreçlerinin önemini göstermesi açısından önemlidir. Şöyle ki, şirketler hem muhasebe süreçlerini hem de muhasebe süreçlerini çevreleyen tüm kontrol mekanizmalarını dinamik olarak değerlendirecekler ve bunun sonucunda, kullanılan varsayımları ve tercihleri değişen iş koşullarına uyarlarken raporlama kalitesinin düşmemesine özen göstereceklerdir.
Karar süreçlerinin önemine bir başka örnek ise, finansal yükümlülüklerin sözleşmede meydana gelecek ufak bir değişiklikle artık finansal tablolarda gösterilme zorunluluğunun ortadan kalkma ihtimaline kadar gidecek bir sürecin anahtarı olmasıdır.
Diğer açıdan ise TFRS 9’un getirdiği değişikliklerin kapsam ve büyüklüğü, raporlama ve denetim sürecinin hem iç hem de dış aktörleri için sadece mevcut durumdaki finansal araçlara ilişkin değerlendirmeleri yapmayı gerekli kılmasının yanında, aynı zamanda finansal araçlar kavramına bir bütün olarak hakim olma konusunda zorunluluk getirmekte ve bu da uygulamayı güçleştirmektedir.
Her ne kadar basit ve anlaşılır olması amaçlansa da en uzun standartlarından biri olan TFRS 9 01.01.2018 tarihinden itibaren şirketler tarafından uygulanmaktadır. Türkçeleştirilmiş versiyonu 113 sayfadır ve hala uygulamada öğrenme süreci devam etmektedir.
Bu yazıyı sosyal medyada paylaşmak için ekranın solundaki sosyal medya araçlarını kullanabilirsiniz.
