İlk olarak 1975 yılında IAS 2 Stokların Tarihsel Maliyet Sistemi Kapsamında Değerlemesi ve Sunumu adıyla yayınlanan standart ülkemizde 31.12.2015 tarihinden sonra başlayan hesap dönemlerinde uygulanmak üzere "TMS 2 Stoklar" adıyla 15 Ocak 2005 tarihinde yayınlanmıştır.
TMS 2 Stoklar için, TMS-TFRS setinin en önemli standartlarından biri demek sanırım yanlış olmayacaktır zira standart sektör-spesifik değil; birçok sektörü doğrudan ilgilendiren niteliktedir. Bu nedenle standartta farklı standartlara bolca atıf yapılmıştır.
TMS 2 Stoklar
TMS 2, stoklarla ilgili muhasebe uygulamalarını belirlemektedir. Bu kapsamda stok (varlık) olarak finansal tablolara alınacak ve ilgili hasılat finansal tablolara yansıtılıncaya kadar varlık olarak izlenecek olan maliyet tutarının belirlenmesi ve sonrasında gider olarak finansal tablolara yansıtılması hakkında rehberlik sağlamaktadır.
Standarda göre bir varlık, aşağıdaki niteliklere sahip olduğunda stok olarak sınıflandırılabilir;
- Olağan iş akışı içinde satılmak üzere elde tutulması,
- Olağan iş akışı içinde satılmak üzere üretilmekte olması veya
- Üretim sürecinde veya hizmet sunumunda kullanılacak hammadde ve malzeme şeklinde bulunması
Bununla birlikte, yukarıdaki şartları sağlamasına rağmen TMS 2 Stoklar kapsamında değerlendirilemeyecek varlıklar vardır.
- Finansal araçlar; TMS 32 Finansal Araçlar: Sunum ve TFRS 9 Finansal Araçlar kapsamında değerlendirilmelidir
- Tarımsal faaliyetlerle ilgili canlı varlıklar ve hasat zamanındaki tarımsal ürünler; "TMS 41 Tarımsal Faaliyetler" kapsamında değerlendirilmelidir.
TMS 2 Stoklar Kapsamında Ölçüm
Standart kapsamında stok olarak sınıflandırılan varlıklar, maliyet değeri ile net gerçekleşebilir değerin düşük olanı üzerinden ölçülür.
TMS 41 Tarımsal Faaliyetler uyarınca canlı varlıkların hasadından elde edilen tarımsal ürünlerden oluşan stoklar ise, finansal tablolara ilk kez alınırken hasat anındaki satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değer üzerinden ölçülür.
Yukarıda, koyu renk ile belirttim kavramlar, ölçüm için temel noktalardır.
Peki bu kavramlar ne anlama gelmektedir?
Maliyet değeri; tüm satın alma maliyetlerini, dönüştürme maliyetlerini ve stokların mevcut konumuna ve durumuna getirilmesi için katlanılan diğer maliyetleri içeren değerdir.
Net gerçekleşebilir değer: Stokların olağan iş akışı içinde tahmini satış fiyatından, tahmini tamamlanma maliyetlerinin ve satışı gerçekleştirmek için gerekli olan tahmini maliyetlerin düşülmesiyle elde edilen tutardır. (TMS 2.6)
Gerçeğe uygun değer: Piyasa katılımcıları arasında ölçüm tarihinde gerçekleşen olağan bir işlemde, bir varlığın satışından elde edilecek veya bir yükümlülüğün devrinde ödenecek olan tutardır. (TMS 2.6)
Gerçeğe uygun değer kavramı ile ilgili "TFRS 13 Gerçeğe Uygun Değer Ölçümü" yazımı inceleyebilirsiniz.
Standart, stokların maliyetinin ölçülmesinde "FIFO ve Ağırlık Ortalama Maliyet Yöntemi" 'ni esas almakta, buna karşın niteliği veya kullanımı farklı olan stoklar için, farklı maliyet hesaplama yöntemleri kullanılmasına izin vermektedir. Burada önemli olan nokta, aynı nitelikte tüm stoklarda aynı yöntemin uygulanma zorunluluğudur.
Gider olarak finansal tablolara yansıtma
Stoklar satıldığında, bunların defter değeri, ilgili hasılatın finansal tablolara alındığı dönemde gider olarak finansal tablolara yansıtılmalıdır.
Dönem sonlarında yapılan kontrollerde net gerçekleşebilir değeri, maliyet değerinin altına düşen stoklarda ("TMS 41 Tarımsal Faaliyetler" uyarınca canlı varlıkların hasadından elde edilen tarımsal ürünlerden oluşan stoklarda tam tersi durum) “stok değer düşüklüğü” olarak hesaplanacak tutarda, değer düşüklüğünün meydana geldiği dönemde kâr/zararda muhasebeleştirilmelidir.
Stoklar ile ilgili yapılması gereken dipnot açıklamaları
Şirketlerin finansal raporlarında, stoklar ile ilgili yapılması gereken açıklamlar ise asgari aşağıdaki şekilde olmalıdır (TMS 2.36):
- Kullanılan maliyet hesaplama yöntemleri dâhil, stokların ölçümünde benimsenen muhasebe politikaları,
- Stokların toplam defter değeri ve işletme için uygun olan stok sınıflarının defter değeri,
- Satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değer üzerinden izlenen stokların defter değeri,
- Dönem boyunca gider olarak finansal tablolara yansıtılan stokların tutarı,
- Stoklara ilişkin dönem içinde gider olarak kaydedilen indirgeme tutarı,
- Gider olarak finansal tablolara yansıtılan stok tutarını azaltacak şekilde finansal tablolara alınan iptal edilen indirgeme tutarı,
- Stoklarda yapılan indirgemenin iptal edilmesine neden olan durum veya olaylar,
- Yükümlülükler için teminat olarak gösterilen stokların defter değeri
Yazımın başında da söylediğim gibi, TMS 2 işletmelerin çok büyük bir kısmının ilgilendiren standartlardan biridir ve farklı standartlara atıflar içermektedir.
TMS 2 Stoklar, doğrudan ilişkili olduğu standartları aşağıdaki linklerden inceleyebilirsiniz.
- "TMS 8 Muhasebe Politikaları, Muhasebe Tahminlerinde Değişiklikler ve Hatalar"
- "TFRS 15 - Tüm Makalelerim"
- "TMS 34 Ara Dönem Finansal Raporlama"
- "TMS 41 Tarımsal Faaliyetler"
Bu yazıyı sosyal medyada paylaşmak için ekranın solundaki sosyal medya araçlarını kullanabilrsiniz.
