Açığa satışlar, manipülatif işlemler sebebiyle finans piyasalarında Black Friday kavramını ilk kez ortaya çıkaran Jim Fisk ya da James Fisk… Ya da lakabı ile Jubilee Jim, Diamond Jim ya da Big Jim!
Sıfırdan imparatorluğa ve sonra tekrar sıfıra dönüşün bir başka kahramanı!
Amerika’nın Vermont Eyaleti’nde 1835 yılında doğan James Fisk Jr., eğitiminin ardından gençliğinde önce babasının da mesleği olan sirk görevlisi olarak ve ardından garson olarak çalıştı.
Bu işlerde başarısız olduktan sonra Washington DC’ye gitti ve burada devlet ihalelerine katılarak devlete tekstil ürünü satmaya başladı. Bu işi babasının yardımı ile o sırada iç savaş yaşayan ülkenin sınırlarından kaçak pamuk getirerek ucuza mal etti ve iyi bir kazanç elde etti.
Ancak daha büyük bir hedefi vardı!
1865'te Amerikan İç Savaşı son aşamasındaydı. “Birlik”’in “Konfederasyon”u yenmesi giderek daha muhtemel görünüyordu. Bu sırada Fisk, Konfederasyon tarafından ihraç edilen tahvillerin Londra'da dolar başına 35 sentten işlem gördüğünü fark etti.
İç savaşta “Birlik”e karşı “Konfederasyon”un kaybedeceğine inanan Fisk, savaşın sonucunu garantileyecek Petersburg Kuşatması’nın sonucunu öğrenir öğrenmez Londra Borsası’nda “Konfederasyon” tahvillerini açığa satacaktı.
Bunun için savaşın sonunu herkesten önce öğrenmeli ve Londra Borsası’nda açığa satışı işlemini herkesten önce yapmalıydı!
Amerika’nın Londra'ya en yakın limanı olan Halifax'ta bir tekne tuttu ve bir adamını yerleştirdi.
İç Savaşı Birlik’in kazandığı haberini alır almaz limanda bekleyen adamını Londra’ya gönderdi.
Fisk'in adamı, resmi haberlerin gelmesinden tam 5 gün önce Londra'ya ulaştı. Birkaç gün içinde, Konfederasyon tahvillerinde 5 milyon dolarlık (bugünkü değeri yaklaşık 80 milyon dolar) açığa satış yaptı.
Savaşın haberi birkaç gün sonra Londra’ya ulaştığında, Konfederasyon tahvillerinin değeri tahmin edildiği gibi çöktü.
Fisk, bu işlemden yaklaşık 4 milyon dolar (bugünkü karşılığı yaklaşık 63 milyon dolar) servet kazandı ancak hedefine ulaşsa da durmadı!
1866 yılında Daniel Drew’in desteğiyle “Fisk ve Belden” isimli aracı kurumu kurdu.
Sığır tüccarlığından buharlı gemi işletmeye yükselen kariyerinin ardından daha da büyüyen Drew, Amerikan demiryolu hisselerinin en önemli sahiplerinden biriydi ve en büyük rakibi Cornelius Vanderbilt ile Erie Demiryolu’nun sahipliği için çekişiyordu. Fisk ve Fisk’in arkadaşı Jay Gould da Drew’le birlikte hareket etti ve kısa sürede Erie Demiryolları’nın kontrolü bu ekibe geçti, Fisk ve Gould demiryolu şirketinde direktör oldu.
Gould’da Fisk gibi iç savaş sırasında pamuk ticaretinden büyük bir servet edinmişti.
Gould ve Fisk’in yeni hedefi altın fiyatlarına manipülasyon yapmaktı!
Ülkenin o dönem başkanı olan Ulysses S. Grant’ın kız kardeşiyle evli olan Abel Corbin’i de plana dahil ettiler. Ekibin ilk işi Hazine Bakan yardımcılığına, iç savaşta görev almış bir general olan ve finans alanında hiçbir tecrübesi olmayan Daniel Butterfield’ın atanmasını sağlamak oldu. Daniel’e verdikleri rüşvet, yıllık kazancından fazlaydı!
Devlet, piyasaya altın satacağı zaman, öncesinde Daniel bu ekibe haber verecekti!
Beklenen olmadı!
Ekip, Hazine’nin yapacağı işlemler konusunda yeterince bilgi sahibi olamıyordu.
Örneğin, Amerikan hazinesi, savaş zamanı çıkarılan tahvilleri piyasadan altın karşığı almaya başlamıştı. Altının fiyatının düşmesi ile birçok aracı kurumla birlikte Gould ve Fisk ekibi de zarar etti.
Bunun için Corbin aracılığı ile Hazine’ye bir mektup göndererek piyasdaki altın artışının ekonomik zararlarından söz ettiler. Kendilerine, hükümetin altın satışlarını bir süre azaltacağı bilgisi verildi. Bunun üzerine altın fiyatlarının daha fazla düşmeyeceği beklentisi ile Fisk ve ekibi yüklü miktarda altın alımı yapmaya başladı.
Gould ve Fisk, sırayla altın alıp fiyat yükselince satarak bir çeşit “altın halka” oluşturdu. Biri fiyatları yükseltmek için alım yaparken diğeri yüksek fiyattan altını satıyor ve yüksek karlar elde ediyorlardı.
Bu mutluluk, Başkan Grant’a gönderilen bir mektupta Corbin’in ifşa olmasına kadar sürdü.
Bu andan itibaren Amerikan Hazinesi Fisk ve Gould’un altın halkasını en yüksek olduğu noktada kırmak için bekledi.
24 Eylül 1869 Cuma günü altın fiyatları 155 doları aştığında Amerikan Hazinesi piyasaya bir anda 4 milyon dolarlık altın sattı ve altının fiyatı dakikalar içinde 138 dolara düştü!
Bu durum sadece Fisk ve ekibine değil piyasanın tümüne zarar verdi. Fiyatı altına endeksli olan tarım ürünlerinin fiyatı 10 gün içinde %50’ye yakın düştü, binlerce çiftçi iflas etti. Zincirleme etkisi ile piyasa mali krize girdi ve etkisi yıllarca sürdü.
Fisk, 1972 yılında yasak aşk yaşadığı Mansfield tarafından şantaja uğrayarak büyük miktarlarda para ödemesi istendi. Zaten iflas eden Fisk bunu ödemeyi reddedince Josie Mansfield ve yeni sevgilisi Edward Stokes tarafından bıçaklanarak öldürüldü.
24 Eylül 2020, tüm traderların "Black Friday"i kutlu olsun!
Bu yazıyı sosyal medyada paylaşmak için ekranın solundaki sosyal medya araçlarını kullanabilirsiniz.
