ACFE (Suistimal İnceleme Uzmanları Derneği), 1988 yılında suistimal olaylarını ve beyaz yakalı suçları azaltmak ve bunların tespiti ve önlenmesinde üyelerine destek olmak amacıyla kurulan bir meslek örgütüdür.
ACFE’nin en önemli çalışmalarından biri, ilk olarak 1996 yılında hazırlanan ve daha sonra 2002 yılından itibaren iki yılda bir yayımlanan “İş Suistimali ve İstismar Üzerine Uluslara Rapor” çalışmasıdır.
Rapor, Dünya genelinde suistimal vakalarını soruşturmuş olan Sertifikalı Suistimal İnceleme Uzmanları (CFE’ler) tarafından bildirilen iş suistimali vakalarına dayanmaktadır. İlk yayınlandığı günden bugüne kadar 18.000’den fazla suistimal vak’ası ile ilgili bilgi veren rapordaki analizler suistimalin nasıl gerçekleştirildiği, nasıl tespit edildiği ve kurumların bu risk karşısındaki zafiyetlerini nasıl azaltabilecekleri hakkında dersler vermesi bakımından oldukça önemlidir.
Çalışmanın metodolojisine kısaca değinmem gerekirse, ACFE’nin her yıl Sertifikalı Hile Denetçileri’ne (“CFE”) gönderdiği ankete verilen yanıtlar, raporun temelini oluşturuyor. Yaklaşık 80 sorudan oluşan anket, her bir hile denetçisinin, bir önceki rapor dönemininin başı ile anket tarihine kadar geçen sürede karşılaştıkları suistimal ve hileleri, “varlık suistimalleri”, “yolsuzluk” ve “finansal tablo suistimali” başlıklarında detaylandırıyor ve her bir vak’a için raporda yer verilen bilgiler oluşturuluyor.
2020 yılı versiyonu, Sertifikalı Suistimal İnceleme Uzmanları tarafından 125 ülkeden bildirilen 2.504 suistimal vakasına (Türkiye’den de 13 vak’a bildirilmiş) göre hazırlanan rapordaki tespitlerin geniş bir özeti ise şu şekilde:
-
Suistimaller başlıca üç kategoriye ayrılmaktadır;
- "varlıkların kötüye kullanımı",
- "yolsuzluk" ve
- "mali tablo suistimali"
Son ankete göre kurumlar yıllık gelirinin %5’ini, bu suistimal türlerinden biri nedeniyle kaybetmiştir. Bildirilen vakalardaki toplam kayıp 3,6 milyar dolar ve vaka başına ortalama kayıp 1,5 milyon dolardır. Bu da küresel ölçekte yaklaşık 4,5 trilyon dolarlık yıllık kayıp anlamına gelmektedir.
-
Anketlere verilen yanıtlara vak’a sayısı olarak bakıldığında en fazla sayıda suistimalin görüldüğü bölge, Amerika Birleşik Devletleri ve Canada’dır. Suistimal kaynaklı en yüksek finansal kayıp ise, medyan olarak Latin Amerika ve Karayipler’de oluşmuştur. Suistimallerden kaynaklanan kayıp tutarı tüm bölgeler bazında 150K USD (medyan) olarak ortaya çıkmıştır. Ayrıca, vakaların %21’inde en az 1 milyon dolarlık kayıplar söz konusudur.
-
Medyan zararı en düşük olmakla birlikte varlık suistimali %86 oranı ile, en fazla görülen suistimal türü iken, “Faturalandırma hileleri”, varlık suistimalleri içinde en yaygın olarak kullanılan yöntem durumunda. Buna karşın, finansal tablo suistimali tüm vak’aların için en az yere sahipken (250 vak’a). medyan kayıp olarak en fazla 954K USD ile en fazla kayba neden olan suistimel türü olarak ortaya çıktı.
-
Suistimal vakalarının başlamasından tespit edilmesine kadar geçen sürede önceki dönemlere göre bir iyileşme görülüyor. Bir suistimalin ortaya çıkma süresinin medyanı 14 ay olarak gerçekleşmiş. Suistimalin tespit edilerek ortaya çıkarılma süresi uzadıkça, neden olduğu zarar da artmaktadır. 5 yıldan daha uzun süren suistimallerin medyan zararı 850.000 dolardır.
-
Suistimalin ortaya çıkarılmasında en yaygın ve tutarlı tespit yöntemi “ihbar”dır. Suistimalin keşfedilmesini sağlayan ihbarların yarısı çalışanlardan gelmiştir. Örneğin, “ihbar hattı” olan işletmelerin yaşanan suistimaldeki medyan kayıp tutarı, bu hatta sahip olmayan işletmelerin yarısı kadar gerçekleşmiştir. İhbar hattı olarak kullanılan en etkili yöntemler ise “telefon”, “e-posta” ve “web tabanlı formlar”dır. İhbar edenin bir üst yöneticisi, ihbar için ilk başvurulan kişi konumundadır. Bu nedenle ihbarları ilk olarak çoğunlukla orta seviye çalışan/yöneticiler almaktadır.
Buna karşın, proaktif yöntemlerle yapılan suistimal tespitlerinin süresi hem daha kısa, hem de yaşanan kayıp daha az olmaktadır.
-
Şirket türlerine göre vak’aların yaklaşık yarısı özel şirketlerde ortaya çıkmıştır. En fazla kayıp da yine bu türdeki şirketlerde yaşanmıştır. Suistimalin en fazla yaşandığı sektör ise bankacılık ve finans hizmetleri sunan kuruluşları olmuştur. Buna karşın suistimal kaynaklı yaşanan kayıp medyan olarak yüksek “madencilik” sektöründe gerçekleşmiştir.
-
Çalışan sayısına göre suistimal vakaları ile en fazla karşılaşan işletmeler 1.000-9.999 arası çalışana sahip şriketlerdir. Buna karşın yaşanan kayıp, 100 ve daha az kişinin şirketlerde daha yüksek olmaktadır.
-
Çalışanın kademesine göre bakıldığında en fazla suistimalin “sıradan çalışanlar” tarafından yapıldığı, buna karşın en fazla suistimal kaynaklı kaybın üst yönetici/şirket sahibi tarafından yapılan suistimalden kaynaklandığı görülmektedir.
-
Çalışanın kurumdaki çalışma yılına göre bakıldığında en fazla suistimalin 1-5 yıllık kurum çalışanları tarafından yapıldığı, buna karşın en fazla kaybın 10 yıl ve üzeri çalışanlar tarafından verildiği görülmektedir. Son dönemde yaşanan "Luckin Coffee Skandalı" da bunun en güncel örneği olmuştur.
-
Cinsiyet, yaş ve eğitime göre bakıldığında erkekler, hem daha fazla suistimale sebep oluyorlar hem de kuruma daha fazla suistimal kaynaklı kaybı yaşatıyorlar. 60 yaşın üzerindeki yüksek lisans derecesine sahip şirket sahibi ya da üst düzey yönetici bir erkek bu kategorinin en şüpheli profili durumunda bulunuyor.
-
Tek kişinin sebep olduğu suistimaller tüm vak’aların yaklaşık yarısı iken, 3 ve daha fazla kişinin sebep olduğu suistimaller daha yüksek kayıplara sebep oluyor.
-
Suistimalin önüne geçebilmek amacıyla en fazla alınan kontrol %83 ile dış denetim hizmeti almak olmuş. Buna karşın dış denetimin, suistimal tespitindeki rolü yalnızca %4 düzeyindedir. Rapora göre suistimal ile ilgili hiçbir önlem almayan şirketlerdeki vak’alar ortalama 24 ayda polis tarafından ortaya çıkarılıyor. Bu sürede şirketlerin yaşanan medyan kayıp ise 900K USD!
İyi bir etik kodu ve ihbar hattı ile desteklenmiş bir iç denetim bölümü ve kurum kültürüne eklenmiş bir "suistimal farkındalık eğitimi", bir suistimali önlemek için kusursuza en yakın çözüm olarak görünüyor. Bu elbette suistimal riskinin sıfıra inmesi olarak yorumlanmamalı zira insan faktörü olduğu sürece, başarısı %100 olan bir önlem oluşturulamayacaktır ancak bu yöntemlerle yaşanan kayıpların azaldığı ve suistimalin ortaya çıkarılma süresinin kısaldığı, raporun diğer bulgularından...
-
Çalışmadaki suistimal vakalarının yaklaşık %60’ı şu sekiz bölümden birinde çalışan bireyler tarafından işlenmiştir: operasyon, muhasebe, satış, üst yönetim, müşteri hizmetleri, idari işler, satın alma ve finans. Operasyon departmanı çalışanları %15 lik yüzde ile bu alanda ilk sırada yer almaktadır.
-
Suistimalcilerin çaldığı parayı telafi etmek zaman ve çaba gerektirir, buna rağmen çoğu kuruluş bu parayı tam olarak kurtaramaz. Çalışma süresince, mağdur kuruluşların %54’ü suistimalden kaynaklanan kayıplarından hiçbirini telafi edememiştir.
Raporda yer alan fraud vakalarının yalnızca %8,4’ü cezalandırılmıştır. Batı Avrupa, suistimalcilerin cezalandırılması konusunda ilk sırada yer almaktadır.
Önceki dönem ACFE raporlarının geniş özetlerine aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.
Bu yazıyı sosyal medyada paylaşmak için ekranın solundaki sosyal medya araçlarını kullanabilrsiniz.
Yasal Uyarı: Her hakkı ACCAFIN.com sitesine ait olan bu makale ve makalede yer alan grafikler ve yorumlar, izinsiz, kaynak gösterilmeden kullanılamaz.
