2020 yılında Pandemi ile kısıtlanan küresel ekonomiyi canlandırmak için önde gelen merkez bankaları yüzmilyarlarca dolar ve euro kâğıt para bastı ve piyasa sürdü. Ekonomilere giren bu sıcak para kimi ülkelerde halka ve işletmelere doğrudan nakit desteği olarak verildi, kimi ülkelerde kredi ve vergi borçlarının yeniden yapılandırılmasında düşük faizli ya da faizsiz olarak halka kredi olarak kullandırıldı.
Basılan paraların en çok yaradığı yer ise borsalar oldu. 2020 yılının Mayıs Ayı’nda dünya borsalarında başlayan ralliler kısa süreli düşüşlere rağmen 2021 içinde de şu ana kadar devam ediyor. Neredeyse her borsanın yatırımcı sayısında önemli artışlar oldu ki bu yatırımcılardan bazıları acemiliklerinden dolayı hayatlarını kaybettiler ve bazı yatırımcılar ise değersiz bazı varlıklara yaptıkları yatırımlarla balonlar yaratarak yeni bir "Dot-Com Balonu" mu geliyor sorusuna sebep oldular, kimi yatırımcılar ise bilinçli ve kollektif şeklide aktivist eylemlerde bulundular ki en son örneği "Game Stop" hisselerinde yaşandı.
Sermaye piyasalarında yeni bir “varlık yatırımcısı” iseniz, bazı temel kavramlar ve bilgiler konusunda eğitim almak çok önemlidir. Bu düşünceyle, yukarıda bahsettiğim olayların ardından borsa ve yatırım ile ilgili önce bazı piyasa kavramlarını anlattığım bir "makale" yayınlamıştım, bu yazımda da bazı yatırım kavramlarına ilişkin temel bilgiler vereceğim.
Bilgiler çoğunlukla giriş seviyesinde ve kavramlar hakkında bilgi verme amaçlı olacağından aşağıdaki konularda ileri seviyede yeterliliğiniz olmadan yatırım yapmamanızı önemle tavsiye ederim!
Sermaye Piyasalarında Önemli Kavramlar
Marj Ticareti (Margin Trading)
Borsayı ve finans haberlerini takip ediyorsanız, şüphesiz marj ticareti (margin trading) veya marj çağrıları (margin call) hakkında çok şey duymuşsunuzdur. Ancak marj ticareti nedir ve nasıl çalışır?
"Marj üzerinden satın alma (Buying on margin)", varlık satın almak için ödünç verilen paranın kullanılmasına ilişkin sadece finansal bir terimdir.
Borç kullanarak bir hisse senedi satın aldığınızda bu hisseyi marjla satın almış olursunuz.
“Marj ya da Teminat”, satın aldığınız varlığın toplam değeri ile kullandığınız borç tutarının arasıdaki fark olarak tanımlanmaktadır.
Bir aracı kurum hesabında marj üzerinden satın aldığınızda satın aldığınız hisse senetleri aracı kurum için bir teminattır.
Bu durumun bir benzeri, ipotek ile ev satın almaktır. Kredi ile alınan ev, kredinin teminatı durumundadır.
Sayılar üzerinden bir örnekle açıklayacak olursam;
Diyelim ki değerinin artacağını düşündüğünüz bir arsa satın alacaksını. Arsanın bugünkü maliyeti 1 milyon TL ve bunun 700.000 TL’si için kredi kullanacaksınız.
Birikiminiz olan 300 bin TL ile 1 milyon TL’lik arsanın sahibi oluyorsunuz.
İşte bu yaptığınız işlem, marjla satın alma oluyor.
Marj = Varlık Değeri - Kredi Değeri
Marj = 1 milyon TL – 700 bin TL
Marj = 300 bin TL
Arsayı satın aldıktan kısa bir süre sonra yaşanan ekonomik kaos nedeniyle varlık fiyatlarının düşmeye başladığını varsayalım.
Arsanın değeri düştükçe, bankanın elindeki teminatın değeri düşmüş oluyor.
Bankanın elinde daha önce 700 bin liralık kredisini kapsayan 1 milyon liralık teminat (arsa) varken, artık teminatın piyasa değeri sadece 500 bin lira etmektedir!
Banka, alacaklı olarak size teminatı tamamlamanız yönünde bir çağrı yapar. Aksi takdirde arsanıza el koyacağını iletir.
Yapılan bu çağrı bir "marj çağrısı"dır.
Eğer marj çağrısı yapıldığında (teminat tamamlama), finansal sıkıntı yaşayacaksanız asla marjla işlem yapmayın!
Açığa Satış (Short Selling)
Sermaye piyasalarında bazen, "boğa Piyasası'nda" olan bazı varlıkların (özellikle hisse senetlerinin) bazı kurum ya da kişiler tarafından açığa satıldığı açıklanır. Bunu en son "Game Stop" hisselerinde ve bir süre önce de "Luckin Coffee" örneğinde gördük.
Peki “açığa satış” ya da “kısa pozisyon alma” ne anlama geliyor?
Bir hisse senedinin değerinin artacağı düşünüldüğünde, hisse senedinde "uzun pozisyon” alınır. Bir hisse senedinin değerinin düşeceği düşünüldüğünde ise, hisse senedinde "kısa pozisyon” alınır. İşleyiş, genel olarak bu şekilde gerçekleşmektedir.
Sayılar üzerinden bir örnekle açıklayacak olursam;
Diyelim ki, av sezonu açıldığında avlanan balığın oldukça fazla olacağına ve bunun da doğal olarak balık fiyatlarını düşüreceğine inanıyorsunuz. Bu yüzden bugünden balıkçıya giderek 5 kilo balığı kllogram fiyatı 10 TL’den ödünç alıyorsunuz.
Bu işlemi yaparak balığın kilogram fiyatında kısa pozisyon almış olursunuz.
Balık sezonu açıldığında her şeyin düşündüğünüz gibi gittiğini ve aldığınız balığın kilogram fiyatının 7 TL’ye düştüğünü varsayalım.
Böylece başka bir balıkçıya giderek 7 TL/kg fiyatla 5 kilo balığı alarak, ödünç aldığınız balıkçıya teslim edersiniz ve bu işlemden;
= (10 TL – 7 TL) x 5 kg
= 15 TL kâzancınız olmuştur.
Bu senaryo öngörünüzün gerçekleştiği ve kazançlı olduğunuz senaryoydu. Düşündüğünüz tersine, balık fiyatları artmış olsaydı, ödünç aldığınız balığı geri vermek yükümlülüğünüz devam ettiği için yüksek fiyattan 5 kg balık alarak ödünç aldığınız balıkçıya balıklarınızı teslim edecektiniz. Fiyatların yükselişinin bir limiti olmayacağı için kısa pozisyonunuzda kayıp riskinizin bir limiti de olmayacaktı.
Kısa pozisyonu giriş seviyesinde bu şekilde özetleyebilirim.
Bir kısa pozsiyon ile ilgili şunları unutmamalısınız;
- Ödünç alınan varlık, aynı cins varlık ile kapatılmalıdır. Varlığın parasal karşılığını vererek kapatma imkânınız yoktur.
- Kısa pozisyonunuzu kapatabilmek için başka satıcılar bulmak zorundasınızdır. Eğer ödünç aldığınız varlığı piyasadan başka bir satıcıdan bulamıyorsanız ve kısa pozisyonunuzu kapatabilmeniz için yine aynı satıcıya ya da tek bir farklı satıcıya gitmeniz gerekiyorsa bu piyasada köşeye sıkıştığınız anlamına gelir. Tarihteki en önemli örneklerinden biri Piggly Wiggly Krizi’nde (Makale Linki) yaşanmıştır.
- Kısa pozisyonunuzda, teorik olarak, kazancınızın üst limiti belli iken kaybınızın, yine teorik olarak, üst limiti yoktur!
Kısa Pozisyon Sıkıştırması (Short Squeezing)
Fiyatında düşme yaşanacağı beklentisiyle büyük ölçüde açığa satılmış bir varlığın fiyatı hızla yukarı doğru hareketliğinde "kısa pozison sıkıştırması (short squeezing)" meydana gelir.
Bu durumgerçekleştiğinde, kısa pozisyondaki satıcılar pozisyonlarını kapatmaya (yani hisse senedini satın alıp varlık sahibine iade etmeye) zorlanacağı için yukarı doğru fiyat hareketi daha da hızlanacaktır.
Kısa pozisyon sıkıştırmasını sayılar üzerinden bir örnekle açıklayacak olursam;
En çok kısa pozisyon açılmış hisselerden biri olan Tesla’nın bir adet hisse fiyatının 1.000 dolar olduğunu varsayalım. MUDEFIN Capital, hisse senedinin fiyatında düşüş beklediği için Tesla hissesinde kısa pozisyon almış, diğer bir deyişle Tesla hisselerini açığa satmış olsun.
Aracı kurumdan 1 adet TSLA hissesi satın alan MUDEFIN Capital bu hisseyi satarak 1.000 dolar elde edecektir. Hisse fiyatı 800 dolar olduğunda aynı hisseyi piyasadan 800 dolara alarak aracı kuruma verecek ve pozisyonunu kapatarak 200 dolar kâr edecektir.
Hissenin fiyatının yükseldiği durumda ise;
Aracı kurum, alacaklısının bu borcu ödeyememe riskini düşünerek müşterisinden pozisyonunu kapatmasını ve yeni bir hisse ile kısa pozisyonuna devam etmesini ister.
Önceki kısa pozisyonlarını, yükselen hisse fiyatı nedeniyle kapatmak zorunda kalan ve daha yüksek fiyattan yeni bir kısa pozisyon açan müşteriler, yeni hisse alımlarında hissenin fiyatının yükselmesine de sebep olurlar. Yaşan bu duruma “kısa pozisyon sıkıştırması” denir.
Bu işlemlerle Açığa satış yapan kişiler, kelimenin tam anlamıyla piyasanın dışına itilir.
Dolayısıyla, bir dahaki sefere keskin bir yükseliş gösteren ve ardından başka bir, daha keskin bir yükseliş gösteren bir grafik gördüğünüzde, kısa bir sıkışma görüyor olabilirsiniz;
"Sermaye Piyasalarında Kısa Pozisyon Alma, Kısa Pozisyon Sıkıştırması ve Piggly Wiggly Krizi"
Bu yazıyı sosyal medyada paylaşmak için ekranın solundaki sosyal medya araçlarını kullanabilirsiniz.
